Halk arasında kornea nakli, göz nakli olarak bilini, ancak gözün tamamının nakli söz konusu değildir. Tüm dünyada uygulanan en sık ve en başarılı nakil, kornea nakli cerrahisidir.
Kornea, gözün en ön kısmında yer alan, ışığı odaklamak ve gözü dış etkenlerden korumak için özelleşmiş saydam ve eğimli dokudur. Adeta saat camına benzer, saydam olduğu için kişiler tarafından göze karşıdan bakıldığında fark edilmez, dıştan bakıldığında gözün iris tabakası (göze renk veren tabaka) ve gözün ortasındaki açıklık gözbebeği (pupil) fark edilir.
Kornea ve lens (mercek) dış ortamdan gelen ışığın etkin bir şekilde görme hücrelerinin olduğu retinaya odaklanmasını sağlar. Korneanın kırıcılık gücü değişken değildir, buna karşın lensin kırıcılık gücü değişkendir ve belli mesafelerdeki objelerin retinaya düşmesi için odaklanma yapar.
Halk arasında kornea nakli, göz nakli olarak bilinmektedir ancak gözün tamamının nakli söz konusu değildir. Çünkü göz beynin uzantısı şeklinde bir organdır ve beyne görme siniri ile bağlıdır.
Gözünün tamamının nakledilebilmesi için gözün görme sinirinden kesip, çıkarılıp başka bir gözün yerine konması gerekir ki görme siniri kesildiğinde görme yeteneği geri dönüşsüz olarak kaybolur ve tekrar o göze görme yeteneğinin kazandırılması imkansızdır.
Kornea nakli gözün ön kısmındaki saydam doku olan kornea dokusunun saydamlığının bozulduğu ya da eğriliğin aşırı sapmalar göstererek görüntünün retinaya iletilmesi iyice bozulduğu hastalarda yapılan nakil cerrahisidir.
Göz nakli olarak bahsedilen aslında gözün ön kısmındaki saydam doku olan kornea dokusunun görme yeteneğinin bozulmasına sebep olacak şekilde saydamlığının bozulduğu ya da görme yeteneğini sağlaması için belli bir eğrilikte olması gereken kornea dokusunun eğriliğin aşırı sapmalar göstererek görüntünün retinaya iletilmesinin iyice bozulduğu hastalarda yapılan nakil cerrahisidir.
Sadece ölüden alınan doku ile yapılır. Kişinin kendi isteği olsa dahi sağlıklı bir kişiden ikizine dahi nakil yapılamamaktadır.
Kornea saydamlığını bozan en belli başlı sebepler:
Kişi vefat ettikten sonra 24 saat kadar daha canlı kalabilen kornea dokusu ölümü bildirilen kişinin gözünden sadece gözün ön tarafındaki saydam olan kornea dokusu alındıktan sonra özel bir solüsyona konarak ihtiyacı olan kişiye nakledilmek üzere saklama koşullarına dikkat edilerek saklanır.
Hastaya nakledilmeden önce gerekli tüm testleri yapıldıktan sonra alınan kornea dokusunun sağlıklı ve nakledebilir özellikte olduğundan emin olduktan sonra kişinin bozuk korneası özel aletler yardımı ile hastalığın seviyesine göre kesilip çıkarıldıktan sonra yine aynı boyutta aynı seviyede kesilen sağlıklı kornea kişiye nakledilir.
lıcı ve verici korneanın birleştirilmesi özel sütürler yardımı ile biribirine dikilerek yapılır.
Kornea nakli hastalıklı korneasının tüm kalınlığını veya kısmi kalınlığını çıkarıp yerine sağlıklı verici (donör) dokusu konmasıdır. Kornea 5 ayrı katmandan oluşmaktadır.
Bazı durumlarda korneanın tüm katları hastalıklı olmayabilir ve ameliyat sırasında sadece hastalıklı olan katman çıkarılarak nakil gerçekleştirilir. Cerrahi hastalığın durumuna göre farklı tekniklerle yapılabilmektedir.
Tam kat kornea naklidir. Cerrahi sırasında, kornea dokusundan anormal veya hastalıklı kornea tam kat şeklinde özel aletler kullanılarak kesilir. Yine aynı boyutta tam kat kalınlıkta kesilen verici kornea kesilen alana nakledilir. Bu kesim için özel aletler kullanılır. Alıcı ve verici kornea özel sütürler (dikişler) kullanılarak birbirine dikilir.
Bazı durumlarda korneanın tüm katları hastalıklı olmayabilir ve ameliyat sırasında sadece hastalıklı olan katman çıkarılarak nakil gerçekleştirilir. Bu prosedürde, endotel ve endoteli yaralanma ve enfeksiyondan koruyan ince bir doku tabakası (Descemet membranı) dahil olmak üzere arka kornea tabakalarından hastalıklı doku uzaklaştırır. Verici dokudan da aynı alan ayrılarak, çıkarılan dokunun yerine yerleştirilir. İki tip endotelyal keratoplasti vardır;
Ön lameller keratoplasti cerrahi teknikte ise, epitel ve stroma dahil olmak üzere ön kornea tabakalarından hastalıklı dokuyu çıkarılır, ancak arka endotel tabakasını yerinde bırakılır. Kornea hasarının derinliği, uygulanacak ALK prosedürünün türünü belirler.
Yüzeysel ön lameller keratoplasti (SALK),korneanızın yalnızca ön katmanlarını değiştirerek sağlıklı stroma ve endoteli sağlam bırakır.
Kornea hasarı stromanın daha derinlerine uzandığında derin bir ön lamel nakli (DALK) prosedürü kullanılır. Bir donörden alınan sağlıklı doku hastalıklı çıkarılan kısım ile değiştirilerek cerrahi tamamlanır.
Bazı durumlarda, kişiler donör korneasından alınacak korneayı bekleyecek zamanı yoksa (Örneğin; acil nakil yapılmadığı durumda gözün delinme ve göz içeriğinin dışarı akma riski varsa) ya da ileri derecede göz kuruluğu gibi özellikli durumları var ve kişi kornea nakli için uygun değilse, yapay bir kornea (keratoprotez) kişiye takılabilir.
Doktorunuz hangi kornea nakli ameliyatı yönteminin sizin için en iyisi olduğunu, işlem sırasında neler beklemeniz gerektiğini size anlatacak ve işlemin risklerini açıklayacaktır. Ancak tüm bunlar doktorunuzun ayrıntılı bir muayene sonrası karar verilecek konulardır.
Kornea nakli ihtiyacı olan hastalar hastanenin bağlı bulunduğu göz bankasında özel bir sıralama ile listeye alınır. Listede en önemli kriter kişinin başvuru zamanı olmakla beraber kişinin her iki gözünün birden etkilenmiş olup olması, gözün delinme riskine sahip olup olmaması, gören tek gözünün nakil ihtiyacının olması gibi aciliyet arz eden bazı durumlarda bekleme listesindeki öncelikler değişebilmekte ve buna göre de bekleme süresi değişebilmektedir.
Ortalama 1-2 ay içinde kornea nakli gerçekleştirilmektedir. Yurtdışından gelen hastalar için yurtdışından gelen kornealarda ise 1-2 hafta içinde nakil gerçekleştirilebilmektedir. Ancak son dönemde yaşanan pandemi nedeniyle göz bankalarında kornea alımları durdurulmuş ve son dönemde nakiller oldukça sınırlı kalmıştır.
Nakil öncesi kişinin en büyük sorumluluğu, nakli yapacak cerrah ve hastaneyi araştırarak seçmesidir. Hastanenin hangi göz bankasına bağlı olduğu, ameliyathanenin uygunluğu, yapacak cerrahın bu konudaki tecrübesi en önemli araştırılması gereken konudur.
Kornea nakil sırasına girdikten sonra nakil için hazırlıklı olmak da önemli bir konudur çünkü kornea sırası size geldiğinde ve çağrıldığınızda uygun olmamanız durumunda alınan kornea bekletilemeyeceği için listedeki bir sonraki hasta çağrılır ve size tekrar sıranın gelmesi zaman alabilir.
Kornea nakli normal şartlar altında genel anestezi altında yapılmakta ve ameliyat öncesi anestezi kontrolleriniz yapılarak bir gün öncesinden aç kalmanız istenmektedir. Ameliyat öncesi kullandığınız tüm ilaçlar hakkında hekiminizi bildiriniz aksi bildirilmedikçe bir gece öncesinden kesmek üzere tüm ilaçlarınızı aynı düzende kullanınız.
Kornea nakli bu konuda uzmanlaşmış hekimlerce belli bazı merkezler tarafından yapılabilmektedir. Kornea nakli her göz hekiminin yapabildiği bir cerrahi değildir ve kornea konusunda uzmanlaşmış hekimlerce yapılabilmektedir.
Yapılacak merkezin kendisi göz bankasına sahip olmalı ya da kornea nakli yapabilecek ameliyathane ve alt donanımına sahip olup bir göz bankasına kayıtlı olmalıdır.
İzmir ’de kornea nakli yapabilen sayılı merkezlerden biri olarak hastanemiz Ege üniversitesi tıp fakültesi göz bankasına kayıtlı bir merkezdir. Kendi vatandaşlarımıza Ege üniversitesinden sağladığımız kornealar ile yabancı hastalara ise Amerika’da bağlı olduğumuz göz bankalarından sağladığımız kornealar ile nakil gerçekleştirmekteyiz.
Kornea ameliyatı sonrası, takılan dokunun uyumu vücudun reddetmemesi saydamlığın sürekli sağlanması nakildeki en önemli takip ettiğimiz konu olsa da, kişinin takılan yeni kornea sonrası gözünde oluşan gözlük numarasının özellikle astigmatın takibi de önem taşımaktadır. Gerekli olan durumlarda hastanın dikişleri daha erken alınarak gözün astigmat numarası ayarlamaları yapılmaktadır.
Kornea nakli hastalarının nakil sonrası uyması gereken en önemli konu ilaç tedavilerini düzenli olarak aksatmadan kullanmaları ve verilen aralıklarla kontrollerini aksatmamalarıdır. Kontrol süresi her hastada farklılık göstermekle birlikte 1.gün, 1.hafta, 1. Ay, 3.ay, 6.ay,9.ay ve 1 yıl şeklinde devam etmektedir.
Tüm dünyada uygulanan en sık ve en başarılı nakil cerrahisidir. Çünkü red riski (vücudun takılan dokuyu kabul etmeme riski) en düşük nakil cerrahisidir. Kornea damarsız bir doku olduğu ve bir dokuyu vücudun red etmesi için gerekli hücreler o dokuya damarlarla taşındığı için korneada red riski son derece düşüktür.
Bu nedenle cerrahi öncesi diğer nakillerde uygulanan doku uyumu gibi red riski açısından yapılan bir test de yoktur. Ancak elbette takılacak dokunun bir takım özellikleri cerrahi öncesi ayrıntılı incelenmekte ve doku cerrahi açısından sağlıklı ise nakledilmektedir. Bu nedenle kornea nakli diğer tüm nakil cerrahilerine göre en güvenli cerrahidir.
Yine de, her cerrahide olduğu gibi bir takım riskleri elbette taşımaktadır:
Kornea nakli ülkemiz vatandaşlarına göz bankaları tarafından sağlanan donör kornealar ile ücretsiz bir şekilde devlet güvencesi altında yapılmaktadır. Ancak devlet güvencesi sosyal güvenlik sigortası olmayan kişilerde ise, yapılacak cerrahinin tipine göre farklı fiyatlandırmalar olmaktadır.
Ülkemizde yabancı uyruklu yaşayan ya da yurtdışından ülkemize nakil için başvuran hastalarda ülkemiz vatandaşı olmadıkları için yurtdışından getirilen kornealar ile nakil planlanmakta ve nakil ücreti yine korneanın geldiği ülkeye yapılacak cerrahinin tipine göre farklı fiyatlandırmalar söz konusu olmaktadır.
Kornea nakli sonrası görme, hastalığın kaç yaşta başladığına, hastalığın gözün başka dokularını etkileyip etkilemediğine göre, ya da kornea naklini gerektirecek kornea saydamlığı bozulması dışında başka görmeyi bozan hastalık olup olmamasına göre kişilerin, kornea ameliyat sonrası görme seviyeleri değişebilmektedir.
Ancak hastalık görme gelişiminin oluştuğu 7-9 yaş öncesi başlamadıysa, kornea naklini gerektirecek başka herhangi hastalığı yoksa görme sadece yapılan kornea nakli ile çözülecekse ameliyat başarılı geçtiğinde gerekli tüm astigmat ayarlamaları yapılıp gerekli ise gözlük verilerek kişinin görmesinin tam olması beklenir.
Prof. Dr. Safiye YılmazGöz Hastalıkları Uzmanı
Prof. Dr.Safiye Yılmaz
Randevu
İletişim
Whatsapp